Dwars 242 mei 2024

fotografie: Annette Wiese

Het perspectief
De komende jaren neemt de behoefte aan ondersteuning uit de naaste omgeving verder toe. We worden ouder, blijven langer zelfstandig thuis wonen en  professionele hulp kan aan de vraag nauwelijks voldoen.
Hoe lossen we dit op? Wie neemt de regie van de ouderenzorg? De rijksoverheid of de gemeente?
Welke rol blijft de zorgverzekeraar spelen, laten we het aan de “markt” over of doen we een groter beroep op mantelzorgers?

Mantelzorg
Voor elkaar zorgen onder de mantel der liefde klinkt poëtischer dan de harde noodzaak.
Vroeg of laat komt de vraag de zorg voor ouders, partners familie, vrienden of andere naasten op zich te nemen. De inzet van mantelzorgers is onmisbaar om het systeem te laten functioneren.
Denk aan jongeren die meehelpen met de zorg voor een gehandicapt gezinslid. Of een volwassene die zorgt voor een familielid, vriend of buur.
Meestal is de hulp vrijwillig in de zin van niet betaald worden. In tegenstelling tot de professionele zorg vanuit de thuiszorg zoals Cordaan of andere thuiszorgorganisaties. Door ziekte of een val kan de situatie thuis ineens bergafwaarts gaan. Het hangt van het ziektebeeld af hoelang  zorg nodig is. In het geval van veroudering of terminale ziekte wordt de zorgvraag sluipenderwijs steeds intensiever en complexer. Dat vraagt veel van de omgeving om bij het proces van achteruitgang machteloos toe te moeten zien.
Hulp bij mantelzorg
De hulp bestaat uit verzorging maar kan ook hulp bij dagelijkse activiteiten zijn zoals :

  • hulp bij het huishouden zoals koken of schoonmaken
  • geestelijke steun, bijvoorbeeld bij depressie
  • verplegen van iemand met een handicap.

Soms verrichten mantelzorgers verpleegkundige handelingen. Zoals een dagelijkse insuline-injectie aan een diabetespatiënt.
Door mantelzorg kan de ander zich redden, thuis blijven wonen en meedoen aan de samenleving. De hulp gaat verder dan vrijwilligerswerk of de hulp die huisgenoten aan elkaar geven

Betaalde en onbetaalde mantelzorg
Zoals gezegd is mantelzorg  meestal onbetaald. Maar sommige mantelzorgers krijgen wel een vergoeding. Die komt dan uit het persoonsgebonden budget (PGB). Het PGB is voor mensen die specifieke zorg nodig hebben, bijvoorbeeld door een handicap. Een PGB aanvragen gaat via het  zorgkantoor in de regio.
De keuze voor een PGB is niet voor iedereen weggelegd. Er zit veel administratie aan vast. Het bedrag dat is uitgegeven aan zorg moet wel aan de verzekeraar  worden verantwoord .
Persoonlijke  ervaringen
We vragen het aan drs C.M  Komproe voorzitter van de stichting Datra mi wan aksi wan sani; dokter mag ik U iets vragen. Op de woensdagen organiseert de stichting in een pand van Dynamo dagbesteding met een religieuze inslag in Amsterdam-Oost .
Zij geeft twee voorbeelden uit haar omgeving. Onlangs werd M. op de dagbesteding onwel, raakte weg en is met de ambulance afgevoerd. De wens van M. was met de juiste zorg thuis te blijven wonen, maar door een noodlottige val brak zij haar heup en werd zij in het ziekenhuis opgenomen.
Van een operatie is in onderling overleg afgezien. In een  hospice is zij vervolgens rustig overleden.
Ook door een val bij het uit bed stappen van de 93-jarige moeder van mevrouw Komproe veranderde de situatie. Zij brak haar arm en schouder en werd daardoor afhankelijk van anderen. De familie sprong bij en samen stelden ze een rooster vast. Op papier leken de taken goed verdeeld, maar de praktijk bleek weerbarstiger. De druk van intensieve en tijdrovende zorg in combinatie met werk, studie en een eigen huishouding  werd voor allen te zwaar. In de laatste weken van de revalidatieperiode bood de opname in het Sarphati huis enig soelaas om de familie wat te kunnen ontlasten. Uit deze voorbeelden blijkt dat door een val het hele evenwicht verstoord raakt met verstrekkende gevolgen. Thuis kunnen blijven wonen is dan afhankelijk van de draagkracht van het netwerk en de kans op herstel.
Ingewikkeld ouderenbeleid.
De bejaardenhuizen zijn weg bezuinigd en de verpleeghuizen hebben onvoldoende capaciteit en personeel. De wijkverpleegkundige  fietst nu van het ene adres naar het andere en is hierdoor veel reistijd kwijt. Behalve het aantal  senioren dat overal verspreid woont is ook de financiering van de ouderenzorg versnipperd en verdeeld over drie stromingen. Door diverse schotten: WMO,WLZ en ziektekostenverzekering is zorg op maat thuis  moeilijk  te regelen en zit het vervolgtraject verstopt door gebrek aan passende seniorenwoningen en opvang. 
De mantelzorger betaalt daarvan de rekening.

Hoe nu verder
Als er niets verandert is de toekomst somber.
De oplossingen zijn te vinden op drie aangrijpingspunten:

De mantelzorgmakelaar
De inzet van een coach of makelaar die de regie van alle regelzaken en financiën op zich neemt. Als voorbeeld de casemanager dementie. Een mantelzorg makelaar bestaat al wel maar zou meer in de spotlights moeten worden gezet.
Een mantelzorgmakelaar ondersteunt mantelzorgers bij uitzoekwerk en regeltaken op het gebied van zorg, wonen, welzijn, financiën en de combinatie werk/mantelzorg. Doel is het terugdringen of voorkomen van overbelasting. Informatie, kortdurende ondersteuning en praktische oplossingen helpen mantelzorgers om langer te kunnen blijven zorgen.

Een toegankelijk budget
De professionele zorg is nu zo georganiseerd dat een indicatie nodig is. Er zijn schotten geplaatst  tussen de verschillende financieringsstromen zoals de WMO [Wet maatschappelijke Ondersteuning], WLZ [Wet Langdurige Zorg] en de ziektekostenverzekeraar. De mantelzorger vult het gat op tussen WMO en WLZ valt en bij  capaciteitsproblemen van de thuiszorg. Haal die schotten weg lijkt dan een logische volgende zet maar daar liggen politieke keuzes aan vooraf.
Is herinvoering van de AWBZ 2.0 als rijks  financiering, waaruit alle kosten van de laatste levensfase inclusief de thuiszorg kunnen worden betaald een optie? Alles centraal  in een hand, geen markt met concurrentie en winstbejag, geen versnippering en tijdrovende bureaucratie. 

Voor elkaar zorgen
Dat vraagt om  een andere manier van denken. Ook op gebied van samen wonen.
Er zijn al veel vormen van groepswonen voor ouderen en andere groepen die extra zorg nodig hebben. De behoefte aan nieuwe woonvormen groeit. Daarom heen kunnen voorzieningen voor welzijn, zorg preventie en onderlinge hulp ingericht worden. Passende huisvesting voor senioren is de grote uitdaging van de toekomst. Seniorenhuisvesting, waarbij voorzieningen met elkaar gedeeld worden en er meer ruimte voor ontmoeting is om samen activiteiten te doen. Hoe kunnen we het met elkaar in de laatste levensfase  zo gezellig mogelijk maken en wat is daarvoor nodig aan voorzieningen.
Architecten en wooncorporaties zijn aanzet om aan die wensen te voldoen.

Reageren :
Annette Wiese: wiesegca@gmail.com
Els Nicolas: enicolas@xs4all.nl
Tunny Jongejan-Maat: t.jongejanmaat@chello.nl
Frank Stork: 020 6651063