Dwars 234 maart 2023

De woensdagochtend begeleidt Piet zijn vrouw naar de dagbesteding “Vergeet me niet”. Ze zijn wat aan de late kant. Op het programma staat het ”Danspaleis” en als muziek klinkt een wals. Onder het dansen brengt Piet haar naar de stoel in de kring, waar zij zich direct op haar gemak voelt en mee beweegt met de muziek.
Zonder toestand vertrekt haar man weer en blijft zij in deskundige handen achter. Het is duidelijk dat hun huwelijk goed is, maar haar geheugenverlies maakt dat zij steeds afhankelijker van hem wordt. Nu heeft Piet even zijn handen vrij. Na de lunch om twee uur haalt hij haar weer op.

Kwaliteit van leven
Wat ga ik doen na mijn pensioen en welke nieuwe impuls geef ik aan mijn leven om mij nuttig te blijven voelen?”
Een zinvolle dagbesteding is een mogelijke oplossing.
Onder dagbesteding verstaan wij als Ouderen Advies Raad [OAR] een zinvolle besteding van de dag voor ouderen in groepsverband. Het aantal uren, dagdeel of een hele dag kan verschillen.
Het biedt: plezier, een dagritme en het ontlast de mantelzorger.
Door de deur uit te gaan, andere mensen te ontmoeten en nieuwe kennis op te doen wordt in een sociale behoefte voorzien. Met gezond en actief oud worden verbetert de kwaliteit van leven en maakt het de kans op eenzaamheid kleiner.

Hoe is dagbesteding georganiseerd in Amsterdam?
Denk hierbij aan een piramidevormige constructie met een:
  • brede basis zonder indicatie
  • WMO-dagbesteding als tussenlaag
  • WLZ-dagbesteding als de top van de piramide

Dit ingewikkelde systeem is het gevolg van een politiek besluit in 2014 om het zorgstelsel ingrijpend te wijzigen en een aantal taken van het Rijk naar de Gemeenten over te hevelen.
Bij deze decentralisatie kwam de bekostiging voor rekening van de gemeenten of bij de zorg- verzekeraar terecht. De financiering vanuit de AWBZ [Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten] is gestopt en zijn de taken in vier verschillende wetten onder gebracht: de WLZ [Wet Langdurige Zorg], WMO [Wet Maatschappelijke Ondersteuning], ZVw {Zorgverzekeringswet ] en de Jeugdwet. Die overheveling naar de gemeenten is met een bezuiniging gepaard gegaan. Een verkeerde keuze, waarvan de gevolgen nog steeds doorwerken.
Voor de toegang naar dagbestedingen, die onder de WMO en WLZ vallen is een indicatie nodig. Hiervoor zijn criteria opgesteld, die sterk afhangen van de zelfredzaamheid, gezondheid, fysieke beperkingen, gedrag en problemen met horen en zien.

Dagbesteding zonder indicatie
Het fundament van de piramide bestaat uit activiteiten, waarvoor geen indicatie nodig is b.v. in buurtcentra, ontmoetingsruimtes etc. Een vrije inloop voor buurtbewoners om hieraan mee te doen is een van de mogelijkheden. Soms wordt een kleine bijdrage gevraagd als onkosten- vergoeding of inschrijfgeld voor een cursus.
Vrijwilligers spelen bij deze vorm van dagbesteding de hoofdrol.
Bij het stadsdeel kan hiervoor subsidie worden aangevraagd, die betaald wordt uit de pot ‘sociale basis”.

Dagbesteding met een WMO-indicatie
Aan “Amsterdammers, die niet zelfstandig kunnen deelnemen aan de maatschappij“ geeft de gemeente een indicatie voor dagbesteding af.
Het gaat om mensen die niet gemakkelijk aan groepsactiviteiten in de buurt kunnen meedoen. Ze zijn op hulp aangewezen of omdat ze b.v. vergeetachtig worden of wat beperkt zijn door ziekte etc. Wel zijn ze zelfredzaam genoeg om zonder hulp naar het toilet te gaan.
Voor het vervoer naar de dagbesteding geldt dat mensen zelf of met hulp van hun omgeving -familie, vrienden of buren- naar de dagbesteding komen.
Als dat niet mogelijk is dan zorgt de aanbieder voor vervoer. Daarvoor is geen aparte vergunning of  vergoeding nodig. Het AOV [Aanvullend Openbaar Vervoer] is hier formeel niet voor bedoeld.
Diverse organisaties, die dagbesteding aanbieden, kunnen op de aanbesteding van de gemeente inschrijven. Om de 5 jaar wordt beslist welke organisaties mogen meedoen.
In jargon heet dat aan welke partijen de uitvoering wordt “gegund “.
De lijst met de “gunning voor dagbesteding” is in  januari opnieuw samengesteld en openbaar.
Begin dit jaar heeft de gemeente Amsterdam besloten dat de regie voor de toewijzing dagbesteding naar de buurtteams gaat.
De volgende partijen zijn betrokken: de gemeente, de zorg- en welzijnsorganisaties en de buurtteams.

Dagbesteding met een WLZ-indicatie
De top van de piramide bestaat uit de WLZ, waarbij het CIZ [Centrum Indicatiestelling Zorg] de toegang bepaalt. Om voor een WLZ-indicatie is aanmerking te komen geldt de afhankelijkheid van 24 uur zorg in de nabijheid of een permanent toezicht als voorwaarde.
De aanvraag voor langdurige zorg gaat schriftelijk en de aanvraagformulieren zijn bij het CIZ op te vragen of via de computer uit te printen.
Het CIZ stelt de indicatie vast en daaronder valt ook de toewijzing  voor een passende dagbesteding onder deskundige begeleiding in groepsverband.
Voor de inschatting van de zelfredzaamheid kan een cliëntondersteuner vanuit CIZ op huisbezoek komen.
Het vervoer is de verantwoordelijkheid van de organisatie die de dagbesteding levert.
De hoofdrolspelers zijn: het CIZ, de zorgverzekeraar en zorgaanbieders b.v. Cordaan, Amsta, ZGAO etc.
Een eigen bijdrage wordt gevraagd afhankelijk van het inkomen.
Online aanvragen via www.ciz.nl of telefonisch op 088-7891000

De buurtteams
De regie ligt nog maar kort bij de buurtteams en daarom zijn de gevolgen op de werkdruk, hoe de overdracht van cliënten verloopt en de afstemming met ander betrokken partijen nog niet duidelijk. Hoe krijgt  de nieuwe samenwerking vorm met de begeleiders van de welzijnsinstellingen, die al een vertrouwde relatie met hun cliënten hebben opgebouwd?
Het buurtteam is zelf geen aanbieder van dagbesteding, maar krijgt een coördinerende en administratieve rol.

Het belang van een sociale kaart
Voor de toewijzing van een passende dagbesteding is een goede kennis van de sociale kaart een voorwaarde.
Dat kan op twee manieren: op papier voor Amsterdammers, die geen toegang tot de computer hebben of digitaal.
Dynamo heeft als welzijnsorganisatie voor stadsdeel Watergraafsmeer een plattegrond als sociale kaart uitgebracht, waarop met cijfers is aangegeven in welke straat wat te vinden is.
In de legenda er naast staat de verdere tekst en uitleg.
De digitale sociale kaart van Amsterdam heet: Je kunt meer en het geeft een overzicht aan  bewoners en maatschappelijke organisaties van alle activiteiten, dagbesteding en (werk)trajecten. Jekuntmeer.nl wordt door de aanbieders zelf gevuld. De site controleert vervolgens de kwaliteit en zorgt ervoor dat het aanbod actueel blijft en goed gevonden kan worden door bewoners en verwijzers. De website is te vinden op www.jekuntmeer.nl.

Aanbestedingen en de gevolgen
Iedere gemeente is wettelijk verplicht om elke 5 jaar nieuwe contracten voor de WMO-voorzieningen af te sluiten. Zo krijgen nieuwe partijen kans op een contract en staat het stelsel open voor vernieuwing.
Het argument om met tijdelijke contracten te werken en andere partijen een kans te geven weegt niet op tegen de waarde van een zinvolle dagbesteding. Cliënten missen hun uitstapje en blijven thuis op de bank.
Het Parool spreekt over een chaos bij de nieuwe verdeling dagbesteding. De krant kopt dat voor ruim 800 kwetsbare Amsterdammers een nieuwe dagbesteding moet worden gevonden wegens de keuze van de gemeente voor een andere aanbieder.
Door de vele partijen die meedingen dreigt versnippering en gaat er veel tijd en geld verloren aan papierwerk.
De vraag is of die taak wel bij de gemeente thuis hoort en niet beter vanuit een “vernieuwde “ AWBZ kan worden betaald aan betrouwbare organisaties. Een passende dagbesteding biedt een zekere garantie op het langer thuis kunnen blijven wonen.
Deze visie is tenslotte landelijk politiek beleid als gevolg waarvan de
bejaardenhuizen zijn opgeheven.

Reageren?
Annette Wiese: wiesegca@gmail.com
Els Nicolas: enicolas@xs4all.nl
Tunny Jongejan: t.jongejanmaat@chello.nl
Frank Stork: 020-665 10 63